ORIGINAL_ARTICLE
«طاهر احمد مکی» و جایگاه او در ادبیات تطبیقی عربی
ادبیّات تطبیقی، مطالعة ادبیّات فراسوی مرزهای کشوری خاص و مطالعة روابط میان ادبیّات از یکسو و سایر قلمروهای دانش و معرفت مانند هنرها، فلسفه، تاریخ، علوم اجتماعی، علوم، دین و جز اینها ازسوی دیگر است. بهطور کلّی ادبیّات تطبیقی مقایسة ادبیّاتی با یک یا چند ادبیّات دیگر و مقایسة ادبیّات با سایر قلمروهای بیان انسان است. تأسیس اصول ادبیّات تطبیقی در کشورهای عربی با محمّد غنیمی هلال صورت گرفت. آنچه در این میان مهم است، مطرحشدن اندیشة ادبیّات تطبیقی اسلامی ازسوی نویسندگانی، چون اقبال لاهوری، طه ندا، مجیب مصری و بعد طاهر احمد مکّی است؛ نظریّهای که رهیافتی نوین در عرصة ادبیّات و نقد محسوب میشود و ملّتهای اسلامی را ازراه بررسی مناسبات آثار ادبی آنان، به یکدیگر نزدیکتر میسازد. طاهر احمد مکّی که بهمثابة بزرگترین نظریّهپرداز در این زمینه شناخته شده است، نقش قابل ملاحظهای در معرّفی آن ازراه آثار و دیدگاههای ارزشمند خود داشته است. وی همچنین باب نوینی را درزمینة مطالعات ادبیّات تطبیقی پایهگذاری کرد و پژوهش در حوزه ادبیّات تطبیقی را تنها براساس مکتب فرانسه مقبول ندانسته و به دیگر مکاتب ادبیّات تطبیقی، ازجمله مکتب آمریکایی، نیز پرداخته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی درپی معرّفی طاهر احمد مکّی با معرّفی آثار و دیدگاه وی دربارة ادبیّات تطبیقی بهطور کلّی و ادبیّات تطبیقی اسلامی بهطور خاص است.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1236_16997493fc962cf227d68fb5591a7b11.pdf
2019-11-22
1
21
10.22126/jccl.2019.1236
ادبیّات تطبیقی عربی
ادبیّات تطبیقی اسلامی
طاهر احمد مکّی
مکتب فرانسه
مکتب آمریکا
رضا
پاشازاده
reza.pashazadeh68@gmail.com
1
دانشآموختۀ کارشناسیارشد تربیت مدرس، دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
LEAD_AUTHOR
خلیل
پروینی
parvini@modares.ac.ir
2
استاد گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
AUTHOR
انوشیروانی، علیرضا (1390).آسیبشناسی ادبیّات تطبیقی در ایران. ویژهنامة نامة فرهنگستان (ادبیّات تطبیقی)، 1 (2)، 32-55.
1
پروینی، خلیل (1389). نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی. مجلّة انجمن زبان و ادبیّات عربی، (14)، 55-80.
2
--------- و نعیمه پراندوجی (1389). غنیمی هلال و جایگاه او در ادبیّات تطبیقی. پژوهشهای زبان و ادبیّات تطبیقی، 1 (4)، 1-25.
3
--------- (1392). الأدب المقارن، دراسات نظریّة وتطبیقیّة. تهران: سمت.
4
--------- و دانش محمّدی رکعتی (1392). واکاوی ریشههای ادبیّات تطبیقی در ادبیّات قدیم عربی. کاوشنامة ادبیّات تطبیقی، 3 (10)، 25-39.
5
حسینی مصطفی (1391). جایگاه گییار در ادبیّات تطبیقی. ویژهنامة نامة فرهنگستان (ادبیّات تطبیقی)، 3 (2)، 8-13.
6
خضری حیدر (1390). پژوهشهای تطبیقی بین فارسی و عربی (گذشته، حال و چشمانداز آینده). نقد و ادبیّات تطبیقی، 1 (2)، 1-39.
7
الخطیب، حسام (1999). آفاق الأدب المقارن عربیاً وعالمیاً. الطّبعة الثّانیة، بیروت: دار الفکر المعاصر.
8
رماک، هنری (1391). تعریف و عملکرد ادبیّات تطبیقی. ترجمة فرزانه علویزاده. ویژهنامة نامة فرهنگستان (ادبیّات تطبیقی)، 3 (2)، 54-73.
9
زینیوند، تورج (1395). بهسوی نظریة ادبیّات تطبیقی اسلامی. تهران، یار دانش.
10
--------- ؛ جهانگیر امیری و اصغر حسینی (1395). نقش ادبیّات تطبیقی در جهانیشدن ادبیّات اسلامی. مطالعات ادبیّات تطبیقی، 10 (31)، 89 -109.
11
عنانی، محمّد زکریا و سعیده محمّد رمضان (1998). مدخل لدراسة الأدب المقارن. القاهرة.
12
مکّی، الطّاهر أحمد (1987 الف). الأدب المقارن أصوله وتطوّره ومناهجه. الطّبعة الأولی، القاهرة: دار المعارف.
13
---------- (1987 ب). دراسات أندلسیّة فی الأدب والتّاریخ والفلسفة. الطّبعة الثّالثة، القاهرة: دار المعارف.
14
---------- (1994). مقدّمة فی الأدب الإسلامی المقارن. الطّبعة الأولی، القاهرة: دار المعارف.
15
منوچهریان علیرضا (1390). رؤیای ادبیّات تطبیقی. نشریۀ ادبیّات تطبیقی، 2 (4)، 208-226.
16
ندا، طه (1991). الأدب المقارن. بیروت: دار النّهضة العربیّة.
17
----- (1387). الأدب المقارن. ترجمة هادی نظری منظم. چاپ دوم،تهران: نشر نی.
18
----- (1389). ادبیّات تطبیقی: تعریف وزمینههای پژوهش. نشریۀ ادبیّات تطبیقی، 1 (2)، 221-237.
19
ولک، رنه و آوستن واران (1373). نظریّة ادبیّات. ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
20
هلال، محمّد غنیمی (1987). الأدب المقارن. بیروت: دار العودة.
21
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی تصویر دگر جنسیتی از منظر سیمین بهبهانی و سعادالصباح
امروزه شعر، نه بهمثابة امری تفننّی یا علاقة شخصی، بلکه بهمنزلة ابزاری فرهنگی است که درراستای القای تفکّر و یا اصلاح روند خاصّی و گاهی معیوب در جامعه بهکار میرود و همگان از اهمّیّت آن آگاهاند. منادیان برابری جنسیتی نیز متناسب با حال و مقام از این ابزار بهره برده و خواستههای خویش را با آن مطرح کردهاند. سیمین بهبهانی و سعاد الصّباح دو شاعر معاصری هستند که از این ابزار استفاده کرده و به تصویر مرد را در شعر خود ترسیم کردهاند. پژوهش حاضر به مقایسة تطبیقی تصویر مرد بهمثابة دگرجنسیتی در شعر این دو شاعر پرداخته است. برای دستیابی به این هدف از شیوة تحلیلی – توصیفی استفاده شده است. یافتههای پژوهش، نشانگر آن است که این دو شاعر با شعرشان چهرهای واقعی از مرد معاصر و خصوصیاتش نشان داده و دو جنبة نکوهیده و ستودهشده از وی ارائه دادهاند. سیمین و سعاد، اعتراضهایی نسبت به مردان داشتهاند و وضعیّت نابسامان زنان را حاصل رفتارهای نادرست مردان دانستهاند و خواستهاند که زنان نیز مثل مردان از حق و حقوق خود برخوردار باشند. درکنار این مسائل، هردو شاعر همسران خود را ستودهاند.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1233_1c6530cba75ff5273f5f3a509c6a1f79.pdf
2019-11-22
23
42
10.22126/jccl.2019.1233
ادبیّات تطبیقی
شعر معاصر
ایران و کویت
سیمین بهبهانی
سعاد الصّباح
رمضان
رضائی
drr_rezaei@yahoo.com
1
استادیار گروه ادبیّات عرب، پژوهشکدة زبان و ادبیّات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
علی
قهرمانی
d.ghahramani@yahoo.com
2
استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
AUTHOR
معصومه
قهرمان پور
drr.rezaei@gmail.com
3
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
AUTHOR
ابوشاور، احمد (2010). موسوعة امیرات الشّعر العربی. اردن، عمان: دار أسامة للنّشر والتّوزیع.
1
ابومحبوب، احمد (1382). گهواره سبز افرا، زندگی و شعر سیمین بهبهانی. تهران: ثالث.
2
اکبری، سهیلا (1394). بررسی تطبیقی جنبههایی از رمانتیسم در شعر سعاد الصّباح و سیمین بهبهانی. پایاننامة کارشناسیارشد، دانشگاه حکیم سبزواری.
3
بهبهانی، سیمین (1367). جیببر، گزیدة اشعار. تهران: مروارید.
4
---------- (1382). مجموعۀ اشعار. تهران: نگاه.
5
بهفر، مهری (1378). عاشقانههای فروغ و پنج شاعر زن ایرانی. گلستانة هفتم، (7)، 63-74.
6
پورخالقی چترودی، مهدخت و حمید تقیآبادی (1389). فروغ فرخزاد و سعاد الصباح در مثلّث عشق، سیاست و زنانهنویسی. مجلّة الدّراسات الأدبیة، (70 و 71 و 72)، 9-34.
7
جمالالدّین، محمّد السعید (1389). ادبیّات تطبیقی، ترجمه و تحقیق سعیدحسام پور و حسین کیانی. شیراز: دانشگاه شیراز.
8
حسینزاده بولاتی، شهر بانو (1387). بررسی شعر بانوان در ادبیّات معاصر. شیراز: نوید.
9
حسینینسب، سیّدرضا (بیتا). حقوق زن در اسلام. بیجا.
10
خلف، فاضل (1994). سعاد الصّباح الشّعر والشّاعرة. بیروت: منشورات شرکة النور.
11
دهباشی، علی (1383). گفتگو با سیمین دانشور مندرج در «بر ساحل جزیرة سرگردانی». تهران: سخن.
12
ذوالقدر، فاطمه (1389). بینامتنی دینی در ادبیّات زنان کویت (بررسی موردی سعاد الصّباح). مجلّة انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی، (16)، 15-32.
13
الصّباح، سعاد (1991). القصیدة أنثی والأنثی القصیدة. الکویت: دار سعاد الصّباح للنّشر والتّوزیع.
14
-------- (2000). فی البدء کانت الأنثی. الکویت: دار سعاد الصّباح للنّشر والتّوزیع.
15
-------- (2005). دیوان: والورود تعرف الغضب. کویت: دار سعاد الصّباح للنّشر والتّوزیع.
16
عابدی، کامیار (1379). ترنّم غزل، بررسی زندگی و آثار سیمین بهبهانی. تهران: نادر.
17
علوی مقدم، مهیار؛ سیّد ابوالفضل موسوی فرد؛ حسین محمّدیان و پوران رضایی (2012). بررسی تطبیقی درونمایههای شعری پروین اعتصامی و سعاد الصّباح. مجلّة الدّراسات الأدبیة، (79 و 80 و 81)، 194-220.
18
فتوحی، محمود (1391). سبکشناسی. تهران: سخن.
19
فرهمند، مریم (1387). پژوهشی در ادب سعاد الصباح. پایاننامةکارشناسیارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
20
قزلباش، علیکمیل (2006). ارزش مطالعۀ تطبیقی در ادبیّات. اسلامآباد: سروش.
21
محمود غیلان، حیدر (2006). الأدب المقارن ودور الأنساق الثّقافیة فی تطوّر مفاهیمه وإتّجاهاته. مجلّة دراسات یمنیة، (80)، ینایر-مارس، (80)، 36-57.
22
مدنی، نسرین (1385). درکوچههای خاکی معصومیت. تهران: چشمه.
23
ملکزاده بیانی، ملکه (1363). تاریخ مهر در ایران از هزاره چهارم تا هزاره اول ق. م.. تهران: یزدان.
24
یزدانی، زینب (۱۳۸۷). زن وشعر. چاپ دوم، تهران: تیرگان.
25
ORIGINAL_ARTICLE
زمان اساطیری در شعر فروغ فرّخزاد و غادة السّمّان
فروغ فرّخزاد و غادة السّمّان دو شاعرِ زنِ معاصر هستند. این دو برخلاف سنّت ادبی گذشتۀ سرزمین خود، تخیّلات شعری خویش را در قالب شعر نو عرضه میکردهاند؛ امّا بهکلّی از سنّت اندیشگی شرق دور نشدهاند. درک از زمان در شعر این دو شاعر، همسان درک گذشتگان از زمان است. فروغ و غادة السّمّان، بهمانند گذشتگان، زمان را دایرهوار میپندارند. درنظر ایشان، زمان از مبدأیی آغاز میشود و در زمانی بهپایان میرسد. این پایان بهمعنی آغازی دیگر است. در دنیایی که زمان آن دایرهوار است، مفاهیمی شکل میگیرد که در میان تمامی فرزندان بشر همسان و هماهنگ است و فروغ و غادة نیز از این قاعده مستثنی نیستند. نگارندگان پژوهش حاضر، براساس مکتب امریکایی ادبیّات تطبیقی و بهروش تحلیلی - توصیفی بدین یافتة اساسی رسیدهاند که درک فروغ فرّخزاد و غادة السّمّان از زمان، مشترک و همسان است. این امر سبب آن شده است که مفاهیم منشعب از درک دایرهوار زمان در شعر این دو تکرار شود؛ مفاهیمی همچون انتظار، دیرکردگی، گذشتۀ بازگشتنی، حال تکراری و آیندهمحوری که از مهمترین مفاهیم زمان اساطیری است و در شعر این دو شاعر بررسی و تحلیل شده است.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1292_a4e3236bdc2a7ff11f48593927392877.pdf
2019-11-22
43
62
10.22126/jccl.2019.4632.2028
ادبیّات تطبیقی
بینش اساطیری
زمان اساطیری
فروغ فرّخزاد
غادّة السّمّان
علیرضا
شهرستانی
alireza.shahrestany@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
LEAD_AUTHOR
میرجلال الدین
کزازی
mjkazzazi@yahoo.com
2
استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
AUTHOR
مسعود
سپه وندی
masood.sepahvandi@yahoo.com
3
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
AUTHOR
آقانبی قلهکی، مینا (1388). زبان تصویری: زمان و مکان اساطیری و نمادهای آن. کتاب ماه هنر، (132)، 102-107.
1
استروس، کلود لوی (1386). بررسی ساختاری اسطوره. ترجمۀ بهاره مختاریان و فضلالله پاکزاد. مجلّۀ ارغنون، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 135-161.
2
اکبریزاده، مسعود و هدایتاله تقیزاده ( 1393). اسطوره در شعر شعرای تموزی معاصر عرب، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، 12 (23)، 27-46
3
الیاده، میرچا (1375). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
4
-------- (1393). چشماندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. چاپ اوّل. تهران: توس.
5
جیدة، عبدالحمید (1980) الإتّجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت: مؤسّسة نوفل.
6
داوودی مقدم، فریده و طاهره افسری (1395). عصیان و هنجارگریزی در شعر فروغ و غادة السّمّان. فصلنامة ادب عربی، 8 (2)، 93-112.
7
رحیمیان، مهدی (1379). زمان در هنر مقدّس: زمان در اندیشههای فلسفی. فصلنامة هنر، (46)، 126-136.
8
رشیدیان، بهزاد (1370). بینش اساطیری در شعر معاصر. چاپ اوّل، تهران: گستره.
9
زینیوند، تورج؛ علیاکبر احمدی و آرش کرمی (1392). بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطورة پرومته در شعر معاصر عربی و فارسی، کاوشنامة ادبیّات تطبیقی، 3 (10)، 81-101.
10
ستاری، جلال (1376). اسطوره در جهان امروز. چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
11
سعادت، اسماعیل (1395). دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. جلد اوّل. چاپ دوم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
12
السمّان، غادة (1987)؛ عاشقة فی محبره. الطّبعة الرّابعة، بیروت: منشورات غادة السّمّان.
13
-------- (1992). أشهد عکس الرّیح. الطّبعة الثّانیة، بیروت: منشورات غادة السّمّان.
14
-------- (1993). رسائل الحنین علی الیاسمین. الطّبعة الرّابعة، بیروت: منشورات غادة السّمّان.
15
-------- (1996). اعتقال لحظة هاربة. الطّبعة السّادسة، بیروت: مطبعة دار الکتب.
16
-------- (1999). الأبدیة لحظة حب. الطّبعة الأولی، بیروت: منشورات غادة السّمّان
17
-------- (1385). دربندکردن رنگینکمان. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ چهارم، تهران: چشمه.
18
-------- (1386). ابدیّت، لحظۀ عشق. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ دوم، تهران: چشمه.
19
-------- (1387الف). زنی عاشق در میان دوات. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ چهارم، تهران: چشمه.
20
-------- (1387 ب). غمنامهای برای یاسمنها. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. تهران: چشمه.
21
-------- (1393). عاشق آزادی. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ اوّل، تهران: چشمه.
22
شایگان، داریوش (1380). بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی. تهران: امیرکبیر.
23
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387)، شعر معاصر عرب، تهران: سخن.
24
صادقی شهپر، رضا (1382). نیما و دنیای آرمانی سمبولیستها»، نشریۀ اطّلاعرسانی و کتابداری فرهنگی، (202)،
25
ضیمران، محمّد (1395). گذار از جهان اسطوره به فلسفه. چاپ پنجم، تهران: هرمس.
26
علوی مقدم، مهیار و مریم ساسانی (1386). بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطورهها در شعر معاصر، فصلنامة مطالعات ادبیّات تطبیقی جیرفت، (3)، 145-163.
27
فرّخزاد، فروغ (1378). فروغ جاودانه، مجموعۀ شعرها و نوشتهها و گفتگوهای فروغ فرّخزاد بهانضمام نوشتههایی دربارۀ فروغ. به کوشش: عبدالرّضا جعفری. چاپ اوّل، تهران: تنویر.
28
--------- (1382). مجموعه اشعار. چاپ دوم، تهران: نگاه.
29
کاسیرر، ارنست (1378) فلسفه صورتهای سمبلیک. ترجمة یدالله موقن، تهران: هرمس.
30
کزّازی، میرجلالالدّین (1376). پرنیان پندار. چاپ اوّل، تهران: روزنه.
31
---------------- (1380). ازگونهای دیگر. جستارهایی در فرهنگ و ادب ایران. چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
32
--------------- (1372). رؤیا، حماسه، اسطوره. چاپ اوّل، تهران: نشر مرکز.
33
محمدی، ابراهیم و مریم افشار (1393). ترجمان تصویری زمان اسطورهای در سینمای بیضایی. فصلنامة نقد ادبی، 7 (25)، 185-210.
34
مختاری، محمد (1379). اسطورۀ زال. چاپ دوم، تهران: توس.
35
مدنی، نسرین (1386) ادبیات تطبیقی و تطبیق شعر معاصر عرب و شعر معاصر ایران. فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی، (2)، 169-180
36
نادری نژاد، عفت و گرجی، مصطفی (1392). مفهوم درد و رنج در اشعار غادة السّمان و فروغ فرّخزاد. فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی، (26)، 157-185
37
ORIGINAL_ARTICLE
رثای امام حسین (ع) در اشعار محتشم کاشانی و جناح الکاظمی
یکی از ابعاد نگرشی جناح الکاظمی (متولّد 1949 م.) و محتشم کاشانی (905هـ.ق. – 996هـ.ق.) بهمثابة شاعران اهل بیت، بیان مصیبتهای امام حسین (ع) و یاران باوفایش در روز عاشورا، و بهتصویرکشیدن مصیبتهای بزرگی است که در صحرای کربلا بر اهل بیت (ع) گذشت. پژوهش حاضر بهروش توصیفی - تحلیلی و براساس نظریة ادبیّات تطبیقی اسلامی به واکاوی مهمترین شاخصههای سوگسرودههای این دو شاعر در رثای امام حسین (ع) میپردازد که تجلّی شیفتگی این دو شاعر برجستۀ به اهلبیت و اندوه آنان نسبت به این تراژدی سوزناک است . یافتههای پژوهش، بیانگر آن است که دو شاعر در رثای امام حسین (ع) مضامین مشترکی را بهکار بردهاند که مهمترین آنها عبارتاند از: تشنگی، اسارت، شهادت، بیان حزن و اندوه حضرت زینب (س) و... همچنین بررسی اسالیب بهکار رفته در شعرهای ایشان نشان میدهد که هردو شاعر در استفاده از انواع صور خیال در راستای بهتصویرکشیدن مصیبت کربلاء و لایههای سطحی این حادثه موفّق عمل کردهاند؛ امّا در بیان لایههای زیرین معرفتی و معنایی آن که همان تبیین اهداف بنیادین قیام کربلا است، توفیق چندانی نداشتهاند.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1231_346e737d10dd82f2923cf5bafd824bb2.pdf
2019-11-22
63
79
10.22126/jccl.2019.2270.1683
ادبیّات تطبیقی اسلامی
مرثیهسرایی
رثای امام حسین (ع)
محتشم کاشانی
جناح الکاظمی
معصومه
صارمی فرد
masomehsaremimofrad@gmail.com
1
کارشناسارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
AUTHOR
محمدنبی
احمدی
mn.ahmadi217@yahoo.com
2
استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
LEAD_AUTHOR
آلبویه، عبدالعلی و نرگس انصاری(1389). سیمای امام حسین (ع) در شعر عاشورایی معاصر فارسی و عربی (باتکیه بر اشعار برجستة شاعران سدة اخیر). نشریة ادبیّات تطبیقی، 2 (3)، 15-35.
1
ابن قولویه (1356). کامل الزّیارات. الطّبعة الأولی، نجف: مرتضوی.
2
افسری کرمانی، عبدالرضا (1371). نگرشی به مرثیهسرایی در ایران. چاپ اوّل، تهران: اطّلاعات.
3
بیرجندی، احمد (1378). اشک خون، مناقب و مراثی حضرت سیدالشهدا علیهالسلام. تهران: اسوه.
4
جناح الکاظمی، مهدی (2015). دیوان (تعلمت من الحسین (ع)). المجلّد الثّالة، الطّبعة الأولی، بغداد: مکتبة العین.
5
ربیعی، عبدالعظیم (1419). دیوان ربیعی فی مدائح أهل البیت (ع). الطّبعة الرّابعة، قم: مطبعة امیر.
6
رزمجو، حسین (1372). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
7
زرّینکوب، عبدالحسین (1371). شعر بیدروغ شعر بینقاب. تهران: علمی.
8
صالحی مازندرانی، محمدرضا؛ مختار ابراهیمی؛ نصرالله امامی و علی بازوند (1392). گونههای سبکی در مرثیهسرایی فارسی. فصلنامة سبکشناسی نظم و نثر فارسی، 7 (3)، 23-44.
9
ضیف، شوقی (1962). فی النّقد الأدبی. الطّبعة الخامسة، مصر: دار المعارف.
10
کاشانی، کمالالدین محتشم (1387). دیوان. تصحیح و مقدّمة علیاکبر بهداروند، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
11
لاطف، یوسف (1388). بررسی مقایسهای مرثیة امام حسین (ع) در دیوان محتشم کاشانی و شریف رضی. فصلنامة ادبیّات تطبیقی، 3 (11)، 187-212.
12
محدثی، جواد (بیتا). بازتاب اندیشة سیاسی عاشوراء در شعر معاصر. فصلنامة حکومت اسلامی، 8 (1)، 375-395.
13
میرزایی، فرامرز (1383). قیام امام حسین (ع) و شعر نو ادبیّات معاصر عربی. فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزّهرا، 14 (52)، 131-157.
14
ORIGINAL_ARTICLE
نمایهسازیِ تصویر رنجْمندیِ زنان در دو رمان سهم من از پرینوش صنیعی و بنات الرّیاض اثر رجاء عبدالله الصّانع
مسائل مربوط به زن، بهمثابة یکی از اصلیترین مسائل انسانی در ادبیّات معاصر، جایگاه خاصّی را به خود اختصاص میدهد. در این باره پرینوش صنیعی و رجاء عبدالله الصانع که از پردغدغهترین نویسندگان زبان فارسی و عربی هستند، موشکافی و اهتمام وافر خود را در دو رمان سهم من و بنات الریاض بهتصویر میکشند. پژوهش حاضر که بهشیوة توصیفی - تحلیلی تدوین شده بر آن است تا با بررسی سیمای زن در دو رمان یادشده، افکار فمینیستی هر دو نویسنده را تحلیل و نقد کند و سپس شباهتها و تفاوتهای نظرات هر دو نویسنده که از نظریّههای فمینیستی متأثّر است را بیان کند. با بررسی آثار دو نویسنده مشخّص میشود که زنان ترسیمشده در دو رمان، زنانی جسور و هنجارگریزند که از فرهنگ جنسیّتی حاکم بر جوامع سنّتگرای خود بهستوه آمدهاند و به سنّتشکنی متوسّل میشوند.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1235_2896f0686c2a3f6308fed2c607c7046d.pdf
2019-11-22
81
102
10.22126/jccl.2019.2348.1697
ادبیّات تطبیقی
زن
نقد فمنیسم
پرینوش صنیعی
رجاء عبدالله الصّانع
مالک
عبدی
malekabdi@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
LEAD_AUTHOR
رقیه
نظری پور
roghayehemami@yahoo.com
2
کارشناسارشد زبان وادبیّات عرب، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
AUTHOR
باقری، نرگس و میرزائیان، پریوش (1394). نگاهی به کاربرد نقد زنمحور در پژوهشهای ادبی. فصلنامة پژوهشهای ادبی، 12 (48)، 9-34.
1
پورشهرام، سوسن (1387). پژوهشی نو در شعر فروغ فرخزاد. فصلنامة بهار ادب، 1 (2)، 91-112.
2
پیشگاهیفرد، زهرا و امیر قدسی (1389). نظریههای فرهنگی فمنیسم و دلالتهای آن بر جامعة ایران. زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، 1 (3)، 109-132.
3
حکمت، شاهرخ و حمیده دولتآبادی (1390). اشعار سیلویا پلات و فروغ در نقد فمنیستی آلاین شوالتر. مطالعات ادبیّات تطبیقی، 4 (15)، 57-80.
4
خسروپناه، عبدالحسین (1388). تبیین و تحلیل فمنیسم. طهورا، 2 (4)، 101-120.
5
زرشناس، شهریار (1382). واژهنامة فرهنگی – سیاسی. جلد اوّل، تهران: دفتر نشر معارف.
6
سعداوی، نوال (1359). چهرة عریان زن عرب. ترجمة مجید فروتن و رحیم مرادی. تهران: روز جهان.
7
شرابی، هشام (1987). البنیة البطریکیة (بحث فی المجتمع العربی المعاصر). الطّبعة الأولی، بیروت: دار الطّلیعة.
8
شیبلی هاید، جانت (1389). روانشناسی زنان. ترجمة اکرم خمسه. چاپ سوم، تهران: آگه.
9
دوبوآر، سیمون (1380). جنس دوم. ترجمة قاسم صنعوی. تهران: توس.
10
صادقی، سمیّه (1393). زیر پوست ریاض. تهران: لوح فکر.
11
الصّانع، رجاء عبداللّه (2005). بنات الرّیاض.بیروت: دار السّاقی.
12
صنیعی، پرینوش (1394). سهم من. چاپ بیست و هشتم، تهران: روزبهان.
13
غلامی، سعید (1393). زن از دیدگاه غرب.http://rasekhoon.net/article/show /166260/
14
کامو، آلبیر (1963). الإنسان المتمرّد. ترجمة: نهاد رضا، الطّبعة الأولی، بیروت: منشورات عویدات.
15
الکردستانی، مثنی امین (1388). فمینیسم و جنبشهای آزادیبخش زنان. ترجمة عبدالظّاهر سلطانی. مشهد: حافظ ابرو.
16
مشیرزاده، حمیرا (1382). از جنبش تا نظریّة اجتماعی. چاپ اوّل، تهران: شیرازه.
17
ولیزاده، وحید (1387). جنسیت در آثار رماننویسان زن ایرانی، فصلنامة نقد ادبی، 1 (1)، 191-224.
18
www.scipost.ir/wiki/titles/.../15467.
19
www.ap.org (خبرگزاری اسوشییتد پرس. (16 فوریه 2008.
20
ORIGINAL_ARTICLE
ادبیّات تطبیقی و سینمای ایران (جستاری در مفهوم کنایه در درام اجتماعی جدایی نادر از سیمین)
ادبیّات تطبیقی زمینههای پژوهشی فراوانی را فراروی پژوهشگران باز کرده است، یکی از این زمینهها، مطالعات میانرشتهای است. ارتباط میان سینما و ادبیّات بهمثابة دو هنر بشری، بر کسی پوشیده نیست و کارگردانان نمایشهای اجتماعی برای مخاطبپسندترکردن درام خود، گفتگوها (دیالوگها) را با کنایههای شیرین و بهجا پرمغزتر میکنند تا جنس گفتگوها به محاورات مردم نزدیکتر شود. پژوهش حاضر به روش کیفی و مطالعة سمعی- بصری و تحلیل محتواست، بدینصورت که درام یادشده با استفاده از لوح فشرده بررسی شده، سپس گفتگوهای آن را یادداشتبرداری کرده و درنهایت تحلیل شده است. برمبنای مکتبهای ادبیّات تطبیقی، رویکرد این جستار به مکتب آمریکایی است که درپی تدوین قواعد ثابت و محدودی نیست. دلیل گزینش درام پیشگفته نوع اندیشۀ هنری کارگردان، ویژگی دراماتیک آن و سبک خاصّ کارگردان بوده است. در درام جدایی نادر از سیمین، بیش از آنچه انتظار میرود با گفتگوهایی که مردم در زندگی روزمرّۀ خود استفاده میکنند، روبهرو هستیم. کنایه در این درام در سه مقولۀ کنایۀ قاموسی، کنایۀ زبانی و کنایۀ ابداعی بررسی شده است. کنایهها در این اثر، نه آنچنان شاعرانه و دور از ذهن هستند و نه سطحی و یکدست؛ یعنی با توجّه به موقعیّت هر شخصیّت و روند داستان کنایهها بهکار میروند. در هفتاد و شش کنایهای که در این درام بهکار رفته، چهل و سه کنایه از گونۀ زبانی، بیست و سه مورد قاموسی و هشت مورد ابداعی هستند. درام یادشده بیش از آنکه به بیان لایههای پنهان و شفافسازی عقدههای اجتماعی و ارائة راهکار بپردازد، به مسائل روزمرّۀ اجتماعی پرداخته است.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1294_897cabb03255652ab7bad4e49c0bf71f.pdf
2019-11-22
103
125
10.22126/jccl.2020.2733.1770
ادبیّات تطبیقی
کنایه
درام
جدایی نادر از سیمین
اصغر فرهادی
امیرعباس
عزیزی فر
a.azizifar@razi.ac.ir
1
استادیار رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
LEAD_AUTHOR
مریم
امینی
maryamamini2510@yahoo.com
2
دانشآموختۀ کارشناسیارشد رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی، کارمند سازمان صدا و سیمای مرکز ایلام، ایران
AUTHOR
آقاگلزاده، فردوس؛ محمود اربابی و قدرتالله عموزاده (1393). ویژگیهای زبان محاوره در نمایشنامهنویسی رادیویی. فصلنامۀ علوم خبری، (11 و 12)، 77-102.
1
ابراهیمی، منصور (1384). تاریخچة انواع کنایه: کنایه، ادبیّات نمایشی و تئاتر. تئاتر، (39)، 176-189.
2
امینی، محمّدرضا (1384). تأملی درباره جنبههای نمایشی ادبیّات فارسی. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 22 (1)، 203-216.
3
انوشیروانی، علیرضا (1389). آسیب شناسی ادبیّات تطبیقی در ایران. نامۀ فرهنگستان، 2 (2)، 32-55.
4
بیدل دهلوی، عبدالقادر (1392). دیوان بیدل دهلوی. تصحیح اکبر بهداروند. تهران: نگاه.
5
بیضایی، بهرام (1385). نمایش در ایران. تهران: روشنگران.
6
بیهقی، ابوالفضل (1383). تاریخ بیهقی. تصحیح علیاکبر فیاض. مشهد: دانشگاه فردوسی.
7
------------ (1388). تاریخ بیهقی. تصحیح محمّدجعفر یاحقی و مهدی سیدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
8
حیاتی، زهرا (1394). مطالعة تطبیقی رویدادهای داستان در روایت ادبی و سینمایی. مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 8 (1)،71-98.
9
خاقانی شروانی، افضلالدّین (1378). دیوان اشعار. تهران: زوار.
10
خویشتندار، پریسا (1391). بررسی کنایه در شعر احمد شاملو از منظر زیباییشناسی و نوآوری در کنایات. درّ درّی، دانشگاه آزاد اسلامی نجفآباد، 2 (5)، 7-20.
11
رحیمی، امین؛ سیّده زهرا موسوی و مهرداد مروارید (1393). نمادهای جانوری نفس در متون عرفانی با تکیه بر آثار سنایی، عطار و مولوی. متنپژوهی ادبی، 18 (62)، 147-173.
12
رماک، هنری (1391). تعریف و عملکرد ادبیّات تطبیقی. ادبیّات تطبیقی: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 3 (2)، 54-73.
13
زینیوند، تورج (1392). ادبیّات تطبیقی: از پژوهشهای تاریخی - فرهنگی تا مطالعات میانرشتهای. مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 5 (3)، 21-35.
14
ستاری، جلال (1378).پردههای بازی (دربارة تعزیه وتئاتر). تهران: میترا
15
سعدی، مشرفالدّین (1374). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
16
-------------- (1391). بوستان. تهران: آریااندیش.
17
-------------- (1362). کلّیات سعدی. بهتصحیح محمّدعلی فروغی. تهران: طلوع.
18
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1350). صورخیال در شعر فارسی. تهران: نیل.
19
شیری، قهرمان (1385). دلالتهای ضمنی در پسزمینۀ روایت. مجلّة دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان، 2 (47)، 139-170.
20
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدّین (1360). تذکرة الاولیاء. تصحیح محمّد استعلامی. تهران: زوّار.
21
فیستر، مانفرد (1395). نظریّه و تحلیل درام. چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.
22
کبیری سامانی، علی؛ علیرضا ملکوتی و زهره یادگاری (1395). بازشناسی معنی خانه در قرآن؛ رهیافتی در جهت تبیین مبانی نظری خانه. پژوهشکدة هنر، معماری و شهرسازی، 13 (45)، 61-76.
23
کزازی، میرجلالالدّین (1385). بیان. تهران: نشر مرکز.
24
کلرکوپر، مارکوس (1382). خانه؛ نماد خویشتن. ترجمة احد علیقلیان. فرهنگستان هنر، (5)، 84-119.
25
میرزانیا، منصور (1382). فرهنگنامة کنایه. تهران: امیرکبیر.
26
میرشکار، فرید (1387). متادرام. تهران: نمایش.
27
نصرالله منشی، ابوالمعالی (1377). کلیله و دمنه. تهران: امیرکبیر.
28
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی برگردانهای بلاغی در ترجمه عربی شعر حافظ از صلاح الصّاوی
بیشک هرکدام از ترجمههای عربی شعر حافظ، نکات مثبت و منفی متعدّدی دارد که در مطالعات تطبیقی ادب فارسی و عربی، موضوع قابل ملاحظهای است. در عین حال، هرکدام از این ترجمهها، ارزش خاصّ خود را دارد و در جای خود، شایان احترام است؛ امّا با توجّه به دشواریهای ترجمه، بهویژه در شعر، اینک این پرسش پیش روی ماست که آیا ترجمههای عربی، ازجمله ترجمة صلاح الصّاوی توانسته است از عهدة انتقال ظرافتهای زبانی و ژرفای معانی شعر حافظ برآید. در نوشتار پیش رو که بهروش توصیفی – تحلیلی انجام شده است، در پی پاسخ به پرسش یادشده، نمونههایی از شعر حافظ در ترجمة «الصّاوی» بهمثابة جامعة آماری بررسی شد. ازآنجاکه الصّاوی حدود سه دهه در ایران زندگی کرده و با شخصیّتهای علمی ایرانی همکاری داشته است، پیشفرض این بود که وی از آشنایی کافی با زبان فارسی برخوردار بوده و توانسته است ترجمة کمنقص و برابری را انجام دهد؛ امّا با این پژوهش، مشخّص شد که الصّاوی با اینکه تمام تلاش خود را در انجام ترجمة شعر حافظ به بهترین شکل آن مبذول داشته است، در بازتاب دقیق عناصر بلاغی و تصویرهای خیالانگیز آن ناتوان بوده و نتوانسته است حقّ مطلب را بهخوبی ادا کند.
https://jccl.razi.ac.ir/article_1251_ac0aee2cc9904edb91048d775a1c948b.pdf
2019-11-22
127
152
10.22126/jccl.2019.3470.1884
ادبیّات تطبیقی
ترجمة عربی
شعر حافظ
برگردانهای بلاغی
صلاح الصّاوی
غلامرضا
کریمی فرد
ghkarimifard@yahoo.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
LEAD_AUTHOR
آذرنوش، آذرتاش (1395). حافظ در حوزة زبان عربی. پایگاه ناسار www.naasar.ir/hafiz.
1
ایرجمیرزا (1353). تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا. بهکوشش محمّدجعفر محجوب. چاپ سوم، بیجا: اندیشه.
2
بنیاد ایرانشناسی،http://91.98.46.102:8081، بانک ایرانشناسان← ایرانشناسان خارج از کشور، مصر، امین الشواربی، ابراهیم.
3
الجاحظ، أبو عثمان عمرو بن بحر (1996). الحیوان. تحقیق عبد السّلام محمّد هارون. بیروت: دار الجیل.
4
حافظ، شمسالدّین محمّد (1390). دیوان حافظ. قم: دفتر نشر معارف.
5
حسینی، سیّد محمّد (1385). نقد و نظر؛ ترجمة دیوان حافظ به زبان عربی «أغانی شیراز». پژوهشنامة فرهنگ و ادب، 2 (3)، 55-73.
6
خاقانی، افضلالدّین بدیل بن علی (1382). دیوان خاقانی شروانی. بهکوشش ضیاءالدین سجادی. تهران: زوّار.
7
خرّمشاهی، بهاءالدّین (1395). گفتوگو با بهاءالدّین خرّمشاهی. روزنامة جام جم، (4551)، 16.
8
خوبنژاد، فریبرز (1389). قصّة عمر شبلی و حافظ شیرازی. پایگاه تابناک:
9
.www.tabnak.ir/fa/news/111094
10
رجایی، محمّد خلیل (1376). معالم البلاغه. چاپ چهارم، شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.
11
رسولی، حجت و مریم عبّاسعلینژاد (1393)؛ تلقّی ابراهیم الشّواربی ومحمّد الفراتی من الغزل الثّامن لحافظ الشّیرازی. بحوث فی الأدب المقارن، 4 (16)، 99-114.
12
رودکی، جعفر بن محمّد (1388). دیوان اشعار رودکی. دیباچة میرجلالالدّین کزازی. تصحیح و مقابله نادر کریمیان سردشی. تهران: بنیاد فرهنگی و هنری رودکی.
13
زلیخه، علی عبّاس (2014). مجموع دیوان حافظ الشیرازی. دمشق: وزارة الثقافة.
14
زینیوند، تورج و عطا الماسی (1391). گزارشی از حافظپژوهی در ادب عربی. فصلنامة نقد و ادبیّاتتطبیقی، (6)، 45-59.
15
ساوجی، سلمان (1371). دیوان سلمان ساوجی. مقدّمه و تصحیح: ابوالقاسم حالت. تهران: سلسلهنشریات «ما».
16
سرپرست، فاطمه؛ محسن سیفی؛ عباس اقبالی و رضا شجری (1396)؛ نقد ترجمة محمّد الفراتی از اشعار حافظ (بررسی موردی دو غزل 454 و 486). پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، (47)، 99-119.
17
سعدی، مصلحالدّین (1385). کلّیات سعدی. تصحیح: محمّدعلی فروغی. تهران: هرمس.
18
شمسالدّین، محمّدعلی (2016). عمر شبلی یهدی دیوانه إلى سجّانه. پایگاه الحیات:
19
www.alhayat.com/article/788652/s[hki
20
شمیسا، سیروس (1368). نگاهی تازه به بدیع. چاپ اوّل، تهران: فردوسی.
21
----------- (1381).بیان. ویرایش 3. چاپ اوّل، تهران: میترا.
22
شوقی نویر، احمد، (1388). دو ایهام نویافته در شعر حافظ. پژوهشنامة فرهنگ و ادب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، 5 (8)، 99-119.
23
الصّاوی، صلاح (1367). دیوان العشق شعر حافظ الشّیرازی. الطّبعة الأولی، تهران: مرکز النّشر الثّقافی.
24
ضیاء، محمّدرضا (1395). بهترین دیوان حافظ شیرازی. هفتهنامة کرگدن، بهنقل از برترینها:
25
www.bartarinha.ir
26
عزیزی، محمّدرضا (1393). نقد و بررسی ترجمه غزلیات حافظ به زبان عربی، مجلّة زبان و ادبیّات عربی، (11)، 73-101.
27
علیمحمّدی، علی (1385). شیرازیات ترجمان غزلیات حافظ (گفتوگو با محمّدعلی شمسالدّین). کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، آبان و آذر و دی، 82-87.
28
فرشیدورد، خسرو (1354). ساختمان تشبیه و استعاره در شعر حافظ. خرد و کوشش، (18)، 35-72.
29
فیّود، بسیونی عبدالفتاح (1998). علم البیان دراسة تحلیلیة لمسائل البیان. القاهرة: المختار ودار المعالم الثّقافیة.
30
کریمی فرد، غلامرضا (1397). بلاغت تطبیقی؛ تحلیل و بررسی زیباییشناسی سخن فارسی و عربی. تهران: سمت.
31
مرتضوی، منوچهر (1383). مکتب حافظ. چاپ چهارم، تبریز: ستوده.
32
منوچهری، ابوالنّجم احمد بن قوص (1347). دیوان منوچهری دامغانی. با حواشی و تعلیقات و تراجم احوال محمّد دبیر سیاقی، چاپ سوم، تهران: زوار.
33
مولوی، جلالالدّین محمّد (1384). دیوان شمس تبریزی. مقدّمه و تصحیح عزیزالله کاسب. چاپ چهارم، تهران: محمّد.
34
واعظ کاشفی سبزواری، میرزا حسین (1369). بدایع الافکار فی صنایع الأشعار. تصحیح میرجلالالدّین کزازی. چاپ اوّل، تهران: مرکز.
35
یاسین، احمد (2017). قصائد جدیدة فی شیرازیات محمّدعلی شمسالدّین. پایگاه جنوبیه:
36
http://janoubia.com
37
Encyclopaedia Iranica, GOLESTĀN-E SAʿDI.
38