per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
1
17
304
Research Paper
سیمای امام رضا (ع) در آینۀ شعر دعبل خزاعی و نظیری نیشابوری
معالم شخصیّة الإمام رضا (ع) فی أشعار دعبل الخزاعی ونظیری النّیشابوری (دراسة مقارنة)
چکیده
شاعران فراوانی در گسترۀ ادب عربی و فارسی سعی کردهاند، مناقب و فضائل خاندان عصمت و طهارت را در شعر خود بازتاب دهند و آنها را به عنوان الگوهای متعالی بشری معرّفی کنند. دعبل بن علی خزاعی، شاعر مدّاح اهلبیت در روزگار عبّاسیان و نظیری نیشابوری، شاعر ایرانی سبک هندی، در بخشی از سرودههایشان، تبیین صفات انسانی و ترسیم جنبههای مختلف شخصیّت امام رضا (ع) را به عنوان تعهّد و رسالت ادبی خود برگزیدهاند. پژوهش حاضر، تلاش میکند با رویکردی توصیفی - تحلیلی، همسویی دو شاعر در این زمینه را مورد خوانش تطبیقی قرار دهد. یافتههای پژوهش نشان از آن دارد که امام (ع) در نگاه دو شاعر، نمونۀ واقعی انسان کامل در صفات انسانی هستند. تعهّد دعبل نسبت به بزرگداشت و دفاع از اهلبیت در شعرش به مراتب بیش از نظیری است و هر دو، شعر متعهّد خود را ابزاری برای شفاعتخواهی از امام در روز جزا قرار دادهاند.
الملخّص
قام عدد غیر قلیل من أدباء الأدب الفارسی والعربی بتَعداد مناقب أهل بیت الرّسول (ص) وفضائلهم فی أشعارهم الرّاقیة وعرّفوهم کنماذج بشریّة رائعة تُقتدی. رسم الشّاعر العبّاسی الشّهیر دعبل الخزاعی وکذلک الشّاعر الإیرانی السّائر علی المنهج الهندی فی الشّعر الفارسی جوانب مختلفة ومتعدّدة لشخصیّة الإمام رضا (ع) التزاماً بحبّهما لأهل بیت النّبی (ع). یرمی هذا المقال إلی إجراء دراسة مقارنة من الشّاعرین المذکورین توّاً اعتماداً علی المنهج الوصفی - التّحلیلی. وقد تبیّن من خلال البحث أنّ الإمام رضا (ع) یُعتبر فی نظرة الشّاعرین أسوة حسنة وقدوة صالحة للبشریّة جمعاء. من الجدیر ذکره أنّ دعبلاً علی مستویً أعلی من نظیره الإیرانی من حیث الالتزام بوِلاء أهل البیت (ع) والدّفاع عن حقوقهم السّلبیّة. إلّا أنّ کلا الشّاعرین استخدم الشّعر کأداة للوصول إلی الشّفاعة فی یوم الجزاء.
https://jccl.razi.ac.ir/article_304_97d2cd0205f0418b4cef9214569c1179.pdf
واژگان کلیدی: دعبل خزاعی
نظیری نیشابوری
شخصیّت امام رضا (ع)
شعر متعهّد
ادبیّات تطبیقی
الکلمات الدّلیلیّة: الدّعبل الخزاعی
نظیری النیسابوری
الإمام رضا (ع)
الشّعر الملتزم بحبّ أهل البیت (ع)
الشّفاعة
per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
19
39
305
Research Paper
بررسی تطبیقی سیمای امام رضا (ع) و انبیای الهی (مطالعة موردی: شعر فارسی و قرآن کریم)
بین الإمام رضا (ع) والأنبیاء العظام (ص)
(فی ضوء الشّعر الفارسی والقرآن الکریم)
چکیده
هجرت امام رضا (ع) از مدینه به ایران، خراسان را قبلة دلهای پیروان آل علی (ع) گردانید و ذهن و زبان شاعران پارسیگوی با سیره و سیمای رضوی پیوند یافت. سنایی غزنوی شاعر پارسیگوی قرن ششم هجری در پی تحوّلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پیشگام شد و پس از آن، پردازش سیمای رضوی یکی از موضوعات مهم در شعر شاعران پارسیگوی گردید. این پژوهش با هدف تبیین جلوههای سیمای امام رضا (ع) و برابری یا برتری آن با سیمای برخی انبیای الهی غیر اولوالعزم (حضرت آدم، ادریس، داوود، سلیمان، یوسف و خضر علیهم السّلام) با تکیه بر آیات و قصص قرآن کریم در شعر فارسی به روش توصیفی - تحلیلی و رویکردی تطبیقی انجام گردیده است. بنابراین، در پی پاسخ به چگونگی کمّی و کیفی جلوههای سیمای انبیاییِ امام رضا (ع) در شعر فارسی با تکیه بر آیات و قصص قرآن کریم مشخّص گردید که سیمای ظاهری، سجایای فردی و اجتماعی، سیرة تعلیمی و تبلیغی، کرامات و دانش امام رضا (ع) و نیز رویدادهای مشابه در حیات مادّی و معنوی آن حضرت، در سیمای انبیای مذکور یکی است، بلکه در مواردی نور وجودی آنها برگرفته از سیمای رضوی است.
الملخّص
أصبحت مدینة خراسان کعبة آمال الموالین لأهل بیت (ع) إثر تنقّل الإمام رضا (ع) إلیها وظلّ شعراء الأدب الفارسی یمتدحون شخصیّة الإمام وسلوکه علی قدم وساق. یُعدّ الشّاعر الفارسی فی القرن السّادس الهجری سنائی غزنوی من روّاد الشّعر الرّضوی إثر الأحداث السّیاسیّة والاجتماعیّة والثّقافیّة الّتی أحاطت بذاک العصر. نهدف فی هذا المقال إلی دراسة لمعالم شخصیّة الإمام رضا (ع) فی مختلف جوانبها ومقارنتها مع الأنبیاء غیر أولی العزم وبالاعتماد علی القصص القرآنیة المتناثرة فی مطاوی الأشعار الفارسیة وذلک بالمنهج الوصفی – التّحلیلی ومن أهمّ النّتائج الّتی توصّلنا إلیها جرّاء البحث أنّ ثمة قواسم مشترکة متعدّدة بین الإمام رضا (ع) قولاً وفعلاً وأخلاقاً والأنبیاء العظام بحیث یمکن القول إنّ شخصیّة الإمام (ع) تکاد تکون امتداداً لشخصیّة الأنبیاء المتألّقة وتنطبق شخصیّة الإمام (ع) مع شخصیّة الأنبیاء فی کثیر من مفراتها ومعانیها ومعالمها إلی حدّ یسطع منهما نور واحدً.
https://jccl.razi.ac.ir/article_305_06278afd519ebce68e3be4ff3df317e0.pdf
واژگان کلیدی: قرآن کریم
امام رضا (ع)
انبیای غیر اولوالعزم
شعر رضوی
ادبیّات تطبیقی
الکلمات الدّلیلیّة: القرآن الکریم
الإمام رضا (ع)
أنبیاء غیر أولی العزم
الشّعر الرّضوی
الأدب المقارن
per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
41
58
306
Research Paper
بررسی تطبیقی قصاید رضویّة ابن یمین و صاحب بن عبّاد با رویکرد بینامتنی
دراسة مقارنة للقصائد الرّضویة لإبن یمین وصاحب بن عبّاد فی ضوء نظریّة التّناص
چکیده
رویکرد بینامتنی یا ارجاعات میانمتنی یکی از مباحث مهمّ و مورد توجّه نظریهپردازان معاصر است. در این رویکرد، فرض بر این است که متون مختلف از دیرباز با یکدیگر تعامل داشته و تحت تأثیر آثار پیش از خود خلق شدهاند. از این رو، هیچ اثر مستقلّی را نمیتوان یافت که از این تأثیرپذیری و روابط بینامتنی متقابل برکنار بوده باشد. از جمله متونی که در این زمینه قابل بررسی هستند، قصاید فراوانی است که در مدح و ستایش امام هشتم شیعیان به زبان فارسی و عربی به رشتة نظم درآمدهاند. با نگاهی به این قصاید ملاحظه میشود؛ اشتراکات معنایی و لفظی بسیاری در آنها وجود دارد؛ گویی هر یک از آنها با توجّه به شعر قبل از خود سروده شدهاند. در این جستار، کوشش شده است تا دو قصیدة رضویّه از ابن یمین به زبان فارسی و صاحب بن عبّاد به زبان عربی، بر اساس نظریّة بینامتنی مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه، بیانگر این است که قصاید مدّنظر در دو حوزة محتوا و ساختار دارای اشتراکات زیادی است به گونهای که میتوان ادّعا کرد؛ در این دو متن، تعامل و روابط دیالکتیکی و به تعبیر باختین، منطق مکالمه، حکمفرما بوده است.
الملخّص
الاتجاه التّناصی یعدّ من القضایا الهامّة المعنیة عند المعاصرین تقوم هذه النّظریّة علی أساس أنّ النّصوص المختلفة تتداخل بعضها ببعض وتتاثّر النّصوص الحدیثة من النّصوص السّابقة. من هنا لا یوجد نصّ ینأی عن التّأثیر المتبادل والعلاقة التّناصیّة. فمن النّصوص الصّالحة للدّراسة القصائد الّتی نُظمت فی مدح الإمام الثّامن للشّیعة باللّغتین العربیة والفارسیة. النّظرة إلی هذه القصائد تفید أنّ الاشتراکات المعنویّة واللّفظیّة فیها کثیرة حیث نظم کلّ منها متأثّرا من الأشعار السّابقة. فإنّ هذه المقالة تبحث القصیدتین الفارسیة والعربیة بشأن الإمام رضا (ع) أحدهما لإبن یمین والأخری لصاحب بن عبّاد علی ضوء نظریّة التّناص وتُلمس فی القصیدتین قواسم مشترکة متعدّدة شکلاً ودلالة بحیث یمکن القول إنّ فی هذین النّصین علاقة جدلیة وحواریة کما یری بختین.
https://jccl.razi.ac.ir/article_306_5bc4cdb10bd3c1f0b6279e4cdf32a3ef.pdf
واژگان کلیدی: امام رضا (ع)
قصیدة رضویّه
ابن یمین
صاحب بن عبّاد
بینامتنیّت
الکلمات الدّلیلیّة: الإمام الرّضا (ع)
القصیدة الرّضویة
ابن یمین
صاحب بن عبّاد
التّناص
per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
59
82
307
Research Paper
بررسی تطبیقی سیمای امام رضا (ع) در شعر دعبل خزاعی و سیّد حمیدرضا برقعی
مقارنة بین دعبل الخزاعی وحمید رضا برقعی فی مدح الإمام الرّضا(ع)
چکیده[
وصف شخصیّت امام رضا (ع) از موضوعات مهمی است که در کانون توجه شاعران فراوانی قرار گرفته است، از جمله این شاعران دعبل خزاعی، شاعر نامدار عصر عبّاسی و حمیدرضا برقعی، آیینیسرای معاصر ایرانی است. پژوهش حاضر بر آن است تا سرودههای رضوی این دو شاعر را با رویکرد تطبیقی بررسی نماید. این مقاله کوشیده است ضمن استخراج وجوه تشابه و تباین در نوع نگاه دو شاعر به امام رضا (ع)، هنر زبان آن دو را در بیان سرودههای رضوی بررسی نماید. پژوهش انجام شده بیانگر آن است که مفاهیم مشترک بسیاری همانند بیان شأن و مقام امام (ع)، امیدواری، حزن و اندوه، شفاعتخواهی و کرم و بخشندگی در شعر دو شاعر به چشم میخورد. امّا آنچه شایستة توجّه بوده و دو شاعر را از هم متمایز میسازد، آن است که دعبل در هجو دشمنان آن حضرت و بیان نفاق آنها دادِ سخن میدهد و در بیان این مضامین، بیشتر از اسلوب خطابی بهره میگیرد، امّا توجّه برقعی به اشتیاق و دلباختگی و غرق شدن در شکوه و عظمت آن حضرت معطوف است و با اسلوب ادبی به بیان احساسات و عواطف درونی خویش میپردازد.
.
الملخّص
إنّ وصف شخصیةَ الإمامِ الرّضا (ع) من أهمّ الموضوعات الّتی استقطبت اهتمام العدیدِ منَ الشّعراءِ ومنهم دعبل الخزاعی الشّاعر الشّهیر فی العصر العبّاسی وحمید رضا برقعی الشّاعر الإیرانی المعاصر قصائد جمیلة فی شأن الإمام الرّضا (ع). یهدف هذا البحث مقارنة شخصیّة الإمام الرّضا (ع) فی شعر الشّاعرین ویحاول استخراج وجوه التّشابه والتّباین فی شعرهما بالإضافة إلی بحث الجمالیات اللّغویة الّتی یتفرّد بها کلّ من الشّاعرین. ممّا أفادته نتائج البحث أنّ للشّاعرین وجوه مماثلة کثیرة فیما یتعلّق بشخصیّة الإمام (ع) النّبیهة وشأنه السّامی والاستشفاع والجود ومشاعر الحزن والرّهبة والأمل والتّحضیض وما شابه ذلک من دلالات شعریّة وممّا یمیّز الشّاعرین أنّ دعبلاً کرّس معظم شعره فی تقریع أعداء الإمام رضا (ع) والکشف عن نفاقهم وکفرهم بینما رکّز برقعی شعره علی إبراز الحبّ وإظهار الولاء للإمام (ع) وتعداد مناقبه وفضائله بعاطفة غزیرة ومودّة مخلصة.
https://jccl.razi.ac.ir/article_307_9ebbd2c22fa2bcf063d6d350adecd3f5.pdf
واژگان کلیدی: امام رضا (ع)
دعبل خزاعی
حمیدرضا برقعی
ادبیّات تطبیقی
الکلمات الدّلیلیّة: الإمام الرِّضا (ع)
دعبل الخزاعی
حمیدرضا برقعی
الأدب المقارن
per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
83
102
308
Research Paper
بازتاب بنیادهای اخلاق اجتماعی امام رضا (ع) در شعر متعهّد عربی و فارسی
ومضات من أخلاق الإمام رضا الاجتماعیّة فی الشّعر الملتزم الفارسی والعربی
چکیده
ادبیّات متعهّد میکوشد ارزشهای دین اسلام و سجایای اخلاقی اهلبیت علیهم السّلام را به تصویر کشیده و در راستای الگوآفرینی ادبی - اخلاقی گامی مؤثّر بردارد. با توجّه به تعامل و پیوند فرهنگی و تاریخی میان ایرانیان و اعراب، بازتاب شخصیّت اخلاقی امامان معصوم در شعر ایشان قابل بررسی است.
پژوهش حاضر، بر اساس روش توصیفی - تحلیلی با رویکرد تطبیقی، میکوشد تا مصادیقی از اخلاق اجتماعی امام رضا (ع) را در دو ادب فارسی و عربی، ارائه نماید. اگرچه امام (ع) جامع تمام فضائل انسانی است امّا با بررسی مواردی از شعر عربی و فارسی، برخی ویژگیهای اجتماعی امام رضا (ع) از جمله: کرم، حسنخلق، صداقت، فروتنی و عدالت ایشان بیشتر خودنمایی میکند، از جهت بسامدی نیز، از میان سجایای اخلاقی - اجتماعی مذکور، شاعران هر دو زبان بیشتر به اصل اخلاقی کرم و بخشش آن حضرت پرداختهاند؛ و آن به جهت تأکید امام رضا (ع) بر بخشش و سخاوت و تجلّی آن فضیلتها در گفتار و کردار میباشد.
الملخّص
الشّعر الملتزم یحاول أن یصوّر القیم الإسلامیة وما یتعلّق بأهل الییت علیهم السّلام من السّجایا الأخلاقیة، بلسان العاطفة والخیال ویخطو خطوات واسعة للتّعریف بوجوه نیّرة وضّاءة یُحتذی بحذوها وتقتفی آثارها. نظراً للعلاقات الثّقافیة والتّاریخیة الوثیقة بین الشّعبین العربی والإیرانی یمکن أن نجد أصداء السّجایا الأخلاقیّة للأئمة المعصومین فی أشعار شعراء الشّعبین المذکورین.
هذه الدّراسة تسعی، أن تصوّر نماذج مِن أخلاق الإمام الرّضا الاجتماعی فی الأدبین الفارسی والعربی على أساس المنهج الوصفی - التّحلیلی وبالاعتماد علی نمط البحث المقارن. مع أنَّه (ع) یکون تجسیداً تامّاً لکلّ الفضائل الإنسانیّة، لکنّه من خلال دراسة بعض الأشعار العربیة والفارسیة تظهر لنا بعض معالم شخصیّة الإمام الرّضا (ع) أکثر ظهوراً، منها: الجود، حسن الخلق، والصّدق والتّواضع والعدل ومما توصَل إلیه هذا البحث هو أنّ الشّعراء فی کلّ اللّغتین تطرَّقوا إلی الجود والسّخاء أکثر من الشّیم الخلقیّة وذلک لأنّ الإمام (ع) شدّد فی کلماته علی هذه القیم الاجتماعیّة.
https://jccl.razi.ac.ir/article_308_6f71354a356bf182773d00b928fdd96e.pdf
واژگان کلیدی: اخلاق اجتماعی
امام رضا (ع)
شعر متعهّد دینی
فضیلت اخلاقی
الکلمات الدّلیلیّة: الأخلاق الاجتماعیّة
الإمام الرضا (ع)
الشّعر الملتزم الدّینی
الجود والسّخاء
per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
103
121
309
Research Paper
بررسی تطبیقی مدایح رضوی در شعر عربی و فارسی از ابتدا تا پایان قرن دهم
المدائح الرّضویّة فی الشّعر العربی والفارسی من البدایة حتّی القرن العاشر الهجری (دراسة مقارنة)
چکیده
علی بن موسی الرّضا (ع) یکی از چهرههای مورد ستایش شاعران عربی و فارسی است که بعد از پیامبر اکرم (ص)، امام علی (ع) و امام حسین (ع) بیشترین اشعار را به خود اختصاص داده است، به صورتی که شعر رضوی یکی از موضوعات مستقل در ادبیّات فارسی و عربی محسوب میشود. در مقالة حاضر، مدایح رضوی در شعر عربی و فارسی، از ابتدا تا پایان قرن دهم، مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته است. مهمترین موضوعاتی که شاعران در مدایح رضوی بدان اشاره داشتهاند، شامل: حقّ امامت و ولایت امام رضا (ع) بر مسلمانان، ستایش فضیلتهای اخلاقی امام رضا (ع)، اصالت و نسبت امام رضا (ع) به خاندان پیامبر (ص)، ستایش شهر خراسان، بارگاه امام رضا (ع) و آرزوی زیارت آن حرم شریف، توسّل و درخواست شفاعت از آن حضرت، تولّی امام رضا (ع) و تبرّی از دشمنان ایشان، مذمّت شهر خراسان، مقایسة امام رضا (ع) با بزرگان دینی، تاریخی یا اساطیری میباشد که در این پژوهش مورد توجّه نگارندگان قرار گرفته است. از نظر بلاغی نیز شاعران در مدایح خود بیشتر از صنایعی؛ همچون اقتباس، تشبیه و استعاره، تلمیح و تضاد بهره بردهاند.
الملخّص
لقی الإمام رضا (ع) من المدح والثّناء فی الأشعار الفارسیة ما لم یلقه أحدٌ سوی الرّسول الأکرم (ص) والإمام علی (ع) والإمام حسین (ع). إلی درجة أصبح الشّعر الرّضوی موضوعاً مستقلاً قائماً بذاته فی الأدب العربی والفارسی کلیهما. قمنا بدراسة المدائح الرّضویّة فی کلا الأدبین من البدایة حتّی أخریات القرن العاشر دراسة مقارنة. من أهمّ الموضوعات الّتی تطرّق إلیها الشّعراء العرب والفرس فیما یتعلّق بالإمام رضا (ع) هی أحقّیة الإمام فی الإمامة والخلافة وأولویّته لولاء المسلمین والإشادة بأخلاقه الکریمة وسجایاه الحمیدة وعراقة الإمام فی الأصل والنّسب وانتماءه إلی آل الرّسول (ص)، مدح خراسان والعتبة الرّضویّة والمرقد الطّاهر للإمام (ع)، مقارنة الإمام بالمشاهیر الدّینیّة والتّاریخیّة والأسطوریّة. هذا وقد استخدم الشّعراء فی مدائحهم الرّضویّة من المحسّنات البلاغیّة ما یدخل فی نطاق الاقتباس والتّشبیه والاستعارة والتّلمیح والطّباق وما شابه ذلک من جمالیات البلاغة.
https://jccl.razi.ac.ir/article_309_c9c9fb3cc6f79cedd62579eed6841641.pdf
واژگان کلیدی: امام رضا (ع)
مدح
شعر رضوی
شعر عربی
شعر فارسی
الکلمات الدّلیلیّة: الإمام رضا (ع)
المدائح
الشّعر العربی
الشّعر الفارسی
per
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
2016-02-20
5
20
125
127
667
Research Paper
پاره ها و نکته ها
ملحق العدد
تعبیر «پاره ها و نکته ها» را از مجلّه «گزارش میراث» به عاریت گرفته ایم. 2. این بخش، ارزش علمی - پژوهشی ندارد. 3. رعایت اصول فنّی و اخلاقی نقد، ضروری است.
https://jccl.razi.ac.ir/article_667_dac8dd6ebdd059de3c152997556c49c1.pdf
معرفی و نقد کتاب
نقد نقد
ترجمه
گزارش
گفتگو..