چکیده
یکی از انواع سنّتی رایج در ادبیّات منظوم غنایی، هجویهسرایی است. این گونة ادبی، بخش قابل توجّهی از آثار شاعران پارسی و عرب را به خود اختصاص داده است و سهم مهمّی در ورود به دنیای ذهنی شعرا و شناختن اندیشهها، عواطف و رویکردهای آنها دارد؛ ضمن اینکه میتواند مخاطب را با شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دوران شاعر نیز آشنا کند. بر این اساس و با توجّه به همین اهمّیّت، پژوهش حاضر بر آن است با استفاده از شیوة توصیفی- تحلیلی، بارزترین کارکردهای هجو و زمینههای آن را در اشعار دو شاعر مهمّ هجویهسرا بررسی کند و به پرنمودترین شباهتهای موضوعی شعر آنها از این منظر بپردازد. یکی از این دو شاعر، حطیئه شاعر پرآوازة عرب در عصر جاهلی است و دیگری انوری ابیوردی، شاعر بزرگ قرن ششم در ایران. بارزترین انگیزههای هجویهسرایی نزد این دو شاعر را، باید در زمینهها و عواطف شخصی جست و جو کرد؛ امّا دلایل انوری گاه اجتماعیتر میشوند. نقش نیازهای مادّی در هجوسرایی هر دو شاعر تعیینکننده است؛ امّا نداشتن اعتماد به نفس و احساس انزجار نسبت به دیگران، برای حطیئه اساسیتر است. حطیئه اغلب صریحتر، مفصّلتر و بیپرواتر هجو میکند. هر دو شاعر از صور خیال مدد میگیرند؛ امّا شعر انوری معمولاً تصویریتر و به خصوص نمادینتر است. انوری از عناصر طنزآفرین نیز بیشتر استفاده میکند.
30. پارسا، سیّد احمد و فرشاد مرادی (1387)؛ «مقایسة سبکی هجویات در دو دیوان خاقانی و متنبّی»، پژوهشنامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شمارة 58، صص 1-22.
31. صرفی، محمّد رضا (1388)؛ «ابن رومی و انوری در عرصة هجویهسرایی»،نشریة ادبیّات تطبیقی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 1، شمارة 1، صص 63-85.
32. موسوی گرمارودی، سیّد علی (1385)؛ «طنز در قطعات انوری» نشریة ادبیّات و زبانها، نامة انجمن، شمارة 23، صص 23-30.
ابتدای صفحه