بررسی تطبیقی ژرف‌اندیشی در شعر محمود درویش و قیصر امین پور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

 شعر مقاومت علاوه بر اینکه سلاحی مبارز است، گاهی رنگ نجوا یی به خود می گیرد که در قالب تأمّلات شعری به تعالی انسانی می اندیشد؛ این ژرف اندیشی ها در شعر مقاومت عربی و فارسی به خوبی جلوه گر است. با توجه به تأثیر و تأثرمتقابل دو ادبیات مقاومت فلسطین و انقلاب اسلامی ایران، مضامین تأملی همسانی را در شعر شاعرانی همچون؛ محمود درویش -  شاعر مقاومت فلسطینی -  و قیصر امین پور - شاعر انقلابی ایرانی -  مشاهده می کنیم؛ از جمله این مضامین، پدیده مرگ و زندگی و درون اندیشی یا ذات شناسی است. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال جلوه های ژرف اندیشی در شعر این دو شاعر فارسی و عربی است.
     نتیجه تحقیق حاکی از آن است که پدیده مرگ و زندگی در اشعار هردو شاعر به دو گونه پدیدار می شود: زندگی و مرگ های روزمره و همیشگی بدون هیچ فلسفه ای و دیگری مرگی که در عقیده آنها زیبا و دوست داشتنی است و دریچه ای است به سوی جهانی بدون قفس و آزاد و رسیدن به زندگی حقیقی جاودانه، و تأمّلات درونی در اشعار این دو شاعر با ویژگی انسان مداری همراه شده است که به این طریق حیرت و پرسشهای خود را درباره جایگاه انسان معاصر در جهان امروز بیان می کنند؛ دغدغه دیگر قیصر در تأمّلات درونی، بازگشت به خویشتن و دغدغه درویش، هستی شناسی است که بتواند شک وتردید خود را درباره وجود خویش، از بین برد. پرسش های حیرت انگیز و بی پاسخ درباره هستی در تأمّلات امین پور بیشتر است؛ اما در اشعار تأمّلی درویش، بیشتر شاهد زورآزمایی با مرگ و سؤال از ذات هستیم.
.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة بین محمود درویش و قیصر امین‌پور فی الشّعر التأمّلی

چکیده [English]

الشعر المقاوم سلاح للمکافحة حیناً و صوت خفی یتفکّر فی العلوّ الانسانی فی إطار التأمّلات الشعریة حیناً الآخر هذه التأمّلات تتجلّی فی الشعر المقاوم العربی و الفارسی. من حیث أنّ الأدب الفلسطینی و الأدب الثوری فی ایران یتأثّر علی أحدهما الآخر، إنّنا نشاهد الموضوعات التأملّیة المشابهة فی شعر شعراء الأدبین الفلسطینی و الإیرانی و منهم: محمود درویش الشاعر الفلسطینی و قیصر امین پور الشّاعر المقاوم الایرانی.
من هذه التّأمّلات هی ظاهرة الموت و الحیاة و التأمّلات الذاتیة؛ الموت و الحیاة یتجلّی فی أشعار کلی الشّاعرین بنوعین: الحیاة الیومیة و الموت الیومیة و المستمرة دون فلسفة و الآخر، الموت الجمیل و الحبیب و هو نافذة الی العالم الحُرّ و وصال الحیاة الحقیقیة الخالدة. و أما التأمّلات الذاتیة عند الشّاعرین تلازم الإنسانیة و بها یساءلان حول مکان الانسان المعاصر فی العالم الحالی. رؤیة قیصر امین پور فی هذه التأمّلات هی الرّجوع الی الذّات و رؤیة درویش هی االوجود و رفع الریب و القلق حول وجوده.
فإنّ الشّاعر الایرانی، امین پور، هو اکثر تحیراً و سؤالاً فی الوجود و درویش اکثر تعامّلاً مع الموت و سؤالًا من الذّات.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدلیلیة:محمود درویش
  • قیصر امین پور
  • الموت و الحیاة
  • التأمّل
  • الأدب المقارن
  1. الف. کتابها

    قرآن کریم.

    1. اسوار، موسی(1381 )؛ از سرود باران تا مزامیر گل سرخ(پیشگامان شعر امروز عرب)، چاپ اول، تهران، سخن.
    2. امین پور، قیصر (1372)؛آیینه های ناگهان( برگزیده شعر های 71-64)، افق.
    3.  ................... (1364)؛ تنفس صبح، حوزه تبلیغات اسلامی.
    4.  .................... (1386)؛ دستور زبان عشق، تهران، مروارید.
    5.  ....................  (1363)؛ در کوچه آفتاب، تهران، برگ.
    6.  ....................  (1386)؛ گل ها همه آفتابگردانند، تهران، مروارید.
    7. بهداروند، ارمغان (1388)؛ این روز ها که می گذرد( زیبایی شناسی و سیر تحول شعر قیصر امین پور)، چاپ اول، تهران، نقش جهان.
    8. بیضون، حیدر توفیق (1991)؛ محمود درویش شاعر الأرض المحتلة، الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیّة.
    9. حاج ابراهیمی، محمد کاظم (1376)؛ تاریخ الادب العربی الحدیث، الطبعة الأولی، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
    10. داد، سیما ( 1385)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی(واژه نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپائی به شیوه تطبیقی و توضیحی)،چاپ سوم، تهران، مروارید.
    11. درویش، محمود ( 1989)؛ دیوان، الطبعة الثالثة عشر، بیروت، دار العودة.
    12. ......................... ( 2008)؛ أثر الفراشة (یومیات)، الطبعة الأولی ، بیروت، ریاض الریس.
    13. ......................... ( 2000 )؛ جداریة، الطبعة الأولی، بیروت، ریاض الریس.
    14. .........................  (2005)؛ کزهر اللوزأو أبعد، الطبعة الثانیة، بیروت، ریاض الریس.
    15. .......................... ( 2004 )؛ لا تعتذر عما فعلت، الطبعة الأولی، بیروت، ریاض الریس.
    16. شوالیه، ژان و آلن گرابران (1388)؛ فرهنگ نمادها، ترجمه­ی سودابه فضایلی، چاپ دوم، تهران، جیحون.
    17. علوش، سعید (1985)؛ معجم المصطلحات الأدبیة المعاصرة، بیروت، دار البیضاء.
    18. قَیِّم، عبد النبی (1387)؛ فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چاپ هفتم، تهران، فرهنگ معاصر.
    19. محقق، جواد (1387)؛ شکفتن در آتش، چاپ اول، تهران، هنر رسانه اریبهشت.
    20. مَعَرّی، أبو العلاء (بی تا)؛ لزومیات، بیروت.
    21. میر قادری، سید فضل اله (1385)؛ شعرتأملی در ادبیات عربی معاصر، چاپ اول، شیراز، نوید شیراز.
    22. النقاش، رجاء (1971)؛ محمود درویش شاعر الأرض المحتلة، الطبعة الثانیة، دار الهلال.
    23. هدایت، صادق (1342)؛ ترانه های خیام، چاپ چهارم، تهران، امیر کبیر.

    ب) مجله­ها

    1. آیینه­وند، صادق (1370)؛ شعر مقاومت، مجله کیهان فرهنگی، سال هشتم، ، شماره 79، (صص 35-34).
    2. امین پور، قیصر ( 11/6/1381)؛ راز ماندگاری آثار ادبی، نشریه جمهوری اسلامی.
    3. ایران زاده، نعمت اله – رحیمیان، افسانه (1388)؛ درونمایه های مرگ و شهادت در شعر قیصر امین پور، نشریه دانش، فصلنامه مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان ، شماره 97، صص 15-50.
    4. بولس، حبیب (2009)؛ ثلاث محاضرات فی شعر محمود درویش المرحلة الثالثة: mwww.arabvoice.co
    5. روزبه، محمد رضا و ضرونی، قدرت اله (1390)؛  تحلیلماهیتمعشوقوسیرتحولآندراشعارقیصرامینپور، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی، بهار ادب، سال چهارم ، شماره اوّل، شماره پیاپی  11، صص 291- 308.
    6. سبزواری، حمید (1381)؛ تأثیر ادبیات پایداری فلسطین بر ادبیات انقلاب اسلامی ایران در گفتگو با شاعران معاصر ایران؛ بوستان ادب حضور ، شماره 40   www.hawzah.net
    7. شریفیان، مهدی و صادقی، سهیلا (1388)؛ عشق به انسان، وطن و مقاومت در شعر قیصر امین پور، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال هفتم، شماره سیزدهم، صص 38 -23.
    8. شکار سری، حمید رضا و دهقانی، محمد ( 22/9/86)؛ قیصر و شعرانقلاب، روزنامه ایران، شماره 3811، صفحه 16 (آیینه): .magiran.com www
    9. عصفور، جابر ( 2007)، «رمزیة المرآة... قراءة فی الدواوین الاخیرة لمحمود درویش»، المجلة العربی:www.arabicstory.net
    10. العذاری، ثائر (2008)؛ الموت و الحیاة فی شعر محمود درویش، الحوار المتمدن، شماره2402:www.ahewar.org.
    11. فرزاد زاد، محسن (22/9/86)؛ یادداشتی برای چهلمین روز: تنها تو می مانی، ما می رویم از یاد..، روزنامه ایران، شماره 3811 صفحه16 (آیینه) .
    12. گرجی، مصطفیو میری، افسانه (1388)؛ بررسی و تحلیل نام های اشعار قیصر امین پور، جستار های ادبی مجله علمی پژوهشی، شماره 167، (صص 80-104).
    13. محسنی، علی اکبر و امیریان، طیبه (1390)؛ بررسی اندیشه­ی مرگ و زندگی در شعر محمود درویش، فصلنامه ی نقد و ادبیات تطبیقی(پژوهش های زبان و ادبیات عرب)، سال اول، شماره 1،(صص46-74).
    14. محمدی، علی و زارعی، جمیله (1388)؛ بررسیوتحلیلآرایهتشخیصدرسرودههایقیصرامینپور، فصلنامه زبان و ادب پارسی، شماره 41، (صص 106-127).
    15. م. علی (1386)؛ از آن همه گفتار(گزیده ای از آنچه در مرگ قیصر امین پور گفتند):www.goftaresabz.blogfa.com.
    16. النابلسی، شاکر (2008)؛ سال هشتم، الشاعر الذی أنشدللموت من أجل الحیاة، روزنامه الوطن السعودیة، شماره 2878:www.alwatan.com.sa  .
    17. الوراری، عبد اللطیف (2009)؛ بصدد جمالیات الموت فی شعر محمود درویش (لعبدالسلام المساوی، دار الساقی، بیروت، ط.1، 2009)؛  مجلة وطن الثقافیة:  .alwatan.com www.
    18. یوسف نیا، سعید (1381)؛ دستی به سوی نور (تأملی در شعرهای قیصر امین پور)، مجله شعر، شماره 30 ،ص60: . www.noormags.com